CANT I – LUN-ES
andoa poeta e lenga a s’ancontro
Ëd tante ’d cole còse i cantërìa
s’a fussa ’l mè mësté,
ma varie àutre ròbe i sautërìa
s’a-i fussa ’n ver Brandé,
se ’n mes a ’s mond ëd gargh ch’a l’é ’l Piemont
n’òm fòrt ëd cheur e ’d ment
a tuti sti codard (as perd ël cont)
a dèissa ’n monument
ëd grassia e ’d poesìa ’d blëssa ràira
ch’a fèissa dësvijé
sa gent ampignichìa, gnanca s-ciàira
ch’a viv mach për bajé,
ch’a va con j’euj coatà, ch’a perd soa stòria,
ch’a-j meuir soa siviltà,
dla lenga a l’han già pì nen memòria,
a-j son-o la passà.
E Chila con bel deuit l’é lì ch’a speta
con tuta soa passiensa
che dòp la longa neuit un neuv poeta
’s n’anvisa ’d soa presensa.
“Ma scotme, l’é ’n darmagi, sola an stra
sugné n’imperator.
A-i va tant, tròp coragi con toa età,
’t ëschin-e ’n neuv amor ?
Son giovo e s’it l’has veuja ’dess i pàiro
a fé toa conossensa.
S’at pias ëd pì la neuja ’l temp ch’i sgàiro
për fé sa penitensa
dë sté ’n ginoj dë dnans a na rupìa
ch’a rij dla mia esistensa
at fasa rasoné ’n sla giusta via
quand ti it ëstaras sensa.”
“Bel cit, mi son nassuva sécoj fà
e i pij con un soris
le toe osservassion an sla mia età.
Ti it chërde che ’nt lë mnis
bin presto ’m campëran, it ses sigur ?
Na fin a j’é për tut,
ma për vojàutri uman j’é mach dë scur,
a l’é ’l destin pì brut.
I seve tùit an corsa vers na ciòca,
un prèive, ’n pugn d’incens
e ’l còrp s-ciass ant la cassia an tèra a dròca
e ’l mond a perd sò sens.
Ma sent, l’é pa la por ëd fé n’asnada
ch’am possa pì darera.
Fastudi ’m dà pitòst la toa parlada
toscan-a, forestera.
’Nco ’d pì monta la flin-a s’i vard euj
ch’a bruso ’nt la passion
e gambe ch’a tërmolo, ’n servel peui…
dl’amor la negassion.
Sbaruvte nen dl’autëssa, fà ch’i vëddo
ël mej dij tò talent.
Dësmentia la citëssa, daje ’n ghëddo,
onora la toa ment.
’T savèisse vàire Dante ’n tuti sti agn
l’han fame ’n pò ’d gatij
për peui perdse ’d coragi sarà an bagn
e mi a spetè coj dij.
A venta che ti it boge, ël doman
l’é fòra dij tò euj,
se quandi it àusse it coge le toe man
l’avran nen temp ancheuj
ëd feme na carëssa. Mi peuss pa:
son fàita mach ëd son.
Ti ’nvece it n’has ’d richëssa : Volontà,
Amor e ’dcò Rason.
Se mi podèissa avèjne mach na stissa
da ’n tòch l’avrìa fàit
quaicòs për salvé ’s mond che già ’s dëstissa,
mach jer ciuciava ’l làit.”
“I son pì gris dij tëbbi ’d Laudissìa,
dj’ignav dël prim giron,
dij mè talent (magara, am piasrìa)
sai gnanca s’a-i na son.
I chërdo che ’l cit nùmer ëd moros
che ’ncora a penso a ti
at daga ’dess gust meno difissios
e sòn a giuta mi.”
“Sautoma ’nsima a l’onda, pijoma ’l vòli,
dëscoata neuv senté!
L’é nen la gent ch’a varda j’arsivòli
a fé ij pì bon afé.”
“Son pront, esploreroma ’nt ël nòst viagi
dozen-e ’d neuv pais
e peui noi conteroma ’l nòst romiagi
a tùit ij nòst amis.”
“Cò ’t ciapa? ’Dess it core? ’Nté ch’it vade?
It taje le toe rèis?
Mi i lasso ch’it dëscore ’d tavanade
ma ti it ses piemontèis.
Mi i resto ’nt la mia tèra, ti va pura
andoa it veule ’ndé.
L’é sì ch’i l’hai mè gent, amor, coltura.
I veuj nen vnite dré.
Për gionta it l’has nen dime ’l tò pensé
sla toa parlada dobia
Ëd fomne a ven mej, peui, s’a-i na j’é
mach un-a ant una cobia.”
“Chërdìo pen-a nà che jë svantagi ’d
parlé nòsta favela
a fusso così gram che sto mariagi ’d
na tòta meno bela
a fussa necessari përchè a scòla
an mes a j’italian
da sùbit i trovèissa meno dròla
ij tèrmin dij toscan.
Peui quand i son stàit lìber già chërsù
i son an-namorame
dla vos dossa e dlicà che ’n gioventù
l’avìo ’n pòch negame.
Mi scoto ij tò consèj ’n sla diression.
I veuj pì nen speté.
Ti chita ’d vorèj sempe spiegassion.
Marcioma, tùit an pé!”
-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+
CANT II – MARTES
andoa as bimblan-a prima ‘d parte
Parèj a ’ncaminava tant temp fà
la nòsta relassion.
Savrìa ’nco nen ’dess an tarda età
trové na spiegassion
a tut lòn ch’a l’é fasse noi ansema
combèn tant diferent.
Bin dròlo a l’é traté ’l nòst curios tema:
l’amor tra l’òm e ’l vent.
Pì vòlte i l’hai ciamame la natura
ëd costa mia compagna,
ma a smija la rispòsta pì sigura
al fum an sla campagna.
Antica e sempe neuva a l’é dlicà
me l’aria ò me l’anciòst,
gorigna a cambia pòch malgré soa età,
s’anrèisa an sël sò pòst.
A s-ciassa l’univers ant una vos,
a tut a dà ’l giust nòm
e gnun pensé nì ver nì fantasios
nassù ’nt la ment ëd l’òm
a scapa tant lontan da nen podèj
finì specià da chila,
person-e, còse, assion, tùit ij savèj
robato giù an fila.
Ma a venta che ti it sapie che ’d sorele
a n’ha pì ’d na cavagna,
a basta che ti it conte le favele
dij pian e dla montagna.
A goerno coj ch’a nasso e dal prim di
a lasso nen la cun-a,
batajo fin ch’a vincio e ’nt ël ni
la vos a resta un-a.
A càpita però për riposesse
ch’a faso l’armistissi
ma peui tuta la vita ëd cissesse
a perdo mai ël vissi.
A mi l’é capità, i l’hai già dilo
d’avèj an concorensa
doe fomne, ma bin presto i l’hai capilo
ch’i peudo pa sté sensa.
Con Lia mi travaj, im pagh la vita
e i passo ij mè di.
Rachèl l’é ’nvece ’l seugn che mai a chita,
ël ver amor për mi.
Disìa ch’i-j lassava ch’a sernèissa
la giusta diression,
ma chila a rispondìa ch’im na stèissa
an cola posission.
“A venta prima ’d parte ch’it am dise
cò ’t veule visité,
l’hai dite che ’l confin dle tère amise
as peul nen sorpassé,
ma ’ndré as peul andesse bin lontan:
ij sécoj dël passà,
che a j’òm a smijo levr che an sël doman
as campo sensa fià
a son anvece amis e ’nsema a lor
im faso ’n tòch dla stra.
Mi i peuss adess fërmete ’l temp ch’a cor
sarand ël fium dj’età
e fete torné ’ndré, basta ch’it ciame.”
“S’it pense ch’i son fòl
da chërde a lòn ch’it dise, i son stofiame,
mi gir garèt e còl.
L’é ’mpess ch’i stago sì a scoté paròle
mi ’dess i veuj bogé.
A venta pròpe pijete con le mòle,
l’é mej chité ’d sugné.
A sin-a a deuv pro esse che tròp vin
i l’abia bin beivù;
son cioch, im dësvij nen, ’nt ël sugnetin
na masca i l’hai sentù.”
“Panada, folaton, tërluch, beté,
garola, falabrach,
badòla, fòl, balengo! Àusste ’n pé,
ël tò servel l’é strach?
Va bin, pensa ’d sugné, a l’é ’mportant
savèj se mi i son vèra ?
Se ’n di peui ti it dësvije a cambia ’l cant ?
A ven toa vita mèra ?
Dansand fidandse mach ëd l’armonìa
të sghija pa ’l tò pé,
la fòrsa dla toa ment, la fantasìa
përché it la lasse sté ?”
“Real a l’é la vita, it chërde pa ?
Për gionta a dura pòch;
sugné lassandla core për la stra
sarìa da fabiòch.
La siensa con la técnica e la lògica
a l’han fàit chërse ’l mond,
s’it varde ’nt una tàula cronològica
s-ciairé podras che an fond
l’é sempe mach l’arsërca dla vrità
e nen ëd l’ilusion
che seurte a l’ha fàit l’umanità
da grand e cit magon.”
“I l’oma nen capisse, mi i veuj dì
che l’euvra dël servel
pì granda ch’a peul fé a l’é capì
ch’a-i resta sempe ’n vel
ch’a-j dis ch’a j’é pì ’n là quaicòs, n’afé
andoa a riva pa,
un mond sarà ai sò euj, ël rasoné
as fërma ’n pòch pì ’nsà.
Quaidun at garantiss toa realtà ?
Chërd pa. A l’é nen vèra?
S’a l’é ’n seugn mach pì longh ch’a finirà
e lòn ch’a j’era an tèra
ëd colp a sparirà ? ’Nta avèj ëd deuit
e peui tanta passiensa,
it sas come divide ’l di e la neuit
con lùcida sentensa? ”
“D’acòrdi, i l’hai capì ’l rasonament,
ma am resto ’nco dij dùbit.
I spero ’d fé ’l pass giust: a l’é ’l moment.
Son pront, partoma sùbit! ”
-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+
CANT III- MERCO
andoa a s’ancontro ij Selt
An cel i son trovame për vardé
tut lòn ch’a l’era stàit
an pì ’d doimila agn sensa sauté
un ciò ò na stissa ’d làit.
Me al cine mi s-ciairava dle bataje,
orissi e aluvion,
tramont, batésim, crij ëd le maraje,
castej dij caporion,
stagion pi frèide e grame con agn bej,
region ansagnentà,
pianure, brich e bòsch, canson dij vej,
j’odor ëd le sità.
Ël temp ch’i l’hai passà an contemplassion
savrìa nen conté,
dòp vàire i l’hai patì la confusion,
stracava a longh andé.
Antlora i l’hai ciamà ’d podèj fërmé
ël fium dle varie età.
L’ha dime la mia sòcia che torné
a l’era ’n bel pecà.
Pitòst a l’era mej serne ij moment
për noi pì ’nteressant
e vive ’n tòch ant j’époche dj’event
ch’a smijo pì ’mportant.
Ventava ch’i savèissa che a la fin
sarìa tut tornà
me prima sensa fé nì ’l mal nì ’l bin:
as cambia pa ’l passà.
e ’dcò la mia presensa ò cola ’d chila
l’avrìa nen podù
bogé dai pòst che già l’avìo an fila
j’event già sucedù.
“Da ’ndoa i son surtì mi i veuj savèj
e ’ndoa a venta ’ndé.
Sern ti ’l moment che an testa am basta avèj
për pì nen domandé.”
Pòch dòp i l’hai sentù dël frèid ant j’òss
e fòra l’era scur.
Ël vent a bërbotava fra branch gròss,
ij tronch fasìo ’n mur
Odor ëd feuje marse ’n di d’invern,
ël lum ëd bianche stèile,
chërdìa nen ëd vëdde ’n tòch d’infern
daré dle mie parpèile.
Baron ëd përzoné as n’andasìo
vers ròch anluminà
e lì fra vos ëd cant ch’a t’anciorgnìo
a l’ero tùit massà.
La por ch’a l’ha ciapame an cola ora
i peuss nen dësmentié.
Bastava ch’im salvèissa e a la malora
’s n’andèisso j’àutri afé.
Franch nen i peuss conteve lë sbaruv
an mes a coj sërvaj.
Ventrìa esse campà ’nt ël cercc dij luv
për sente col ësgiaj.
Ël bate dij mè dent a l’era an ton
con col dij longh cotej
che ’l sangh a spataravo ’nt ij canton
formand dij ri gemej
che ’d corsa a robatavo ’nt ij canaj
scavà ’n sla pera dura,
ël tut mës-cià ’nt ij brògg dij pòvr mortaj
dësblà da la tortura.
“Agit-te nen, a peulo nen tochete,
it l’has un còrp mascheugn,
manere ’d fete mal ò mach vardete
për lor ch’at chërdo ’n seugn
a esisto pròpe nen: ti resta pur
e bel sarà ’l tò avnì.
Amprend da lòn ch’a-i ven: it ses sigur
me ’l ciri ’ndrinta al ni.”
Ël sol ancó stërmà sota la tèra
possava an su vers l’àut
j’armade luminose e la soa guèra
vincìa sensa sàut.
Sentìa ij cant dij gaj marché l’intrada
dël gran imperator
e j’ùltim scur dla neuit an ritirada
fasìo gnun rumor.
Ël ciàir dla matinà l’ha fàit chité
ël temp dël sacrifissi.
Smijava che a la fin cò coj maslé
butèisso ’n pò ’d giudissi.
“Andoa i son e quand? It im disìe
che mach ant ël nòst mond
l’avrìo podù ’ndè.” “Còs it chërdìe?
Sti mat ch’a viro ’n tond
a son ij tò ’ntenà. Sìa ij soldà
e fin-a ij përzoné.
Fra ’d lor ’dess j’é bataja, a finirà
e lest a përdoné
un di as mës-ceran formand tribù,
për sécoj a vivran
an pas, ma a monteran dj’àutri pì ’n giù:
a bogio già ij Roman.
Ës pòst ant ij tò di l’ha ’l nòm d’osej
famos për la gran coa
ch’as curo e peui për fesse ’n pòch pì bej
a smon-o ’n forma ’d roa.
El brich andoa it ses ch’as dis Prajàuta
a l’é stàit consacrà,
Fàuss dé ant la foresta an costa pàuta
a ven-o sì adorà
Doimila e quatsent agn l’é la distansa
tra quand it ses partì
e lòn che ’dess it varde: toa speransa
ch’as peussa cambiè sì
quaicòs ëd lòn ch’a j’era a pòrta gnente.
Ti scriv ant ël tò lìber
j’event ch’it l’has s-ciairà për fete sente
da coj che ’nco son lìber.”
La nìvola che ’n tòch dël sol coatava
a l’era meno grisa
ëd costa che ’nt ël cheur a mi ’m peisava
marciand an cola bisa.
-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+
CANT IV – GIOBIA
andoa as parla ‘d Selt e Lìgur
Ma quand i son surtì da col bòsch gram
i son un pòch arpijame.
I l’hai trovà cò ’l temp për sente ’d fam,
da chila i son girame
e ’nco prima ’d podèj fé na domanda
con n’eva misteriosa
a l’ha ’mpinime bin, peui am comanda
con n’aria imperiosa
ëd nen ciamene ’d pì: la Providensa
l’avìa misurà
la giusta quantità për nen sté sensa,
ma gnanca sté ’ngolfà.
“Adess ch’i stago mej i veuj savèj
përché noi soma sì.
A j’é ’d vantagi fòrse a nen podèj
fé gnente ? I veuj capì.”
“ ’T ses ciuch, capisse nen? I l’hai portate
al temp quandi ’s mës-ciavo
nassion dij tò ’ntenà. Dòp ël combate
un pòpol neuv formavo.
Capisso ’l sentiment ëd compassion
për coj ch’a l’han perdù,
ma lor l’avrìo fàit le stesse assion,
l’avèisso mach podù.
Coj fòrt che le montagne a l’han passà
a sërco ’l vin e ’l sol,
la glòria, ’n nòm, l’onor, l’òr dle sità,
ël mond, ma nen mach col
che ’dess as anginoja ’dnans a lor,
ma ’dcò col dòp la mòrt.
Galèt të smijo sì, ma l’han teror
dla nav ch’a lassa ’l pòrt.
As campo sota ij pé dle creadure,
adòro tut un pòch.
L’é ’dcò ’n pòch për stëbbié le soe paure
ch’a masso an sij ròch.
Mi i veuj fete parlé con ij sò prèive,
stasèira l’é ’l moment
dòp sin-a quandi a tèra a fòrsa ’d bèive
l’é cioca cola gent.”
“E j’àutri chi ch’a son? Con che paròle
jer neuit lor a crijavo?
Smijavo forestere, quasi fòle,
’nt ël cheur am agitavo.”
A mi a l’ha rispondù ’n manera dròla
piorand ’me ’n gagnetin.
Pensava mi che ’l cheur l’avèissa ’d tòla,
la ment sensa sagrin.
Tra ’d noi, a l’é na gàbola dabon
che a vòlte ’m fà pensé
che tut ës viagi sì ’n tuti ij canton
ch’i l’hai chërdù pro ’d fé
a sìa fantasìa ’d sërvel mat
tròp véj për tajé ’n mes
ël bianch e ’l nèir, divide ’l gat dal rat.
I-j chërd a lòn ch’i les?
Tornoma a cole lerme disperà.
“Son sì, lòn ch’i l’hai dit? ”
l’hai dile con la vos la pì dlicà,
me chila a fussa ’n cit.
“Ancora i pòrt ël deul: coj përzoné
parlavo ’n dialèt mòrt.
Për sécoj j’ero stàit a comandé,
fasìo pa gnun tòrt
përché l’avìo vist bin pòca gent
dai mont a le pianure.
D’andoa nass ël sol e contra ’l vent
ch’as campa da ’n sle auture
l’avìo ’ncaminà la pì grandiosa
antica migrassion
sërcand na tèra neuva e generosa
portand ant la region
ël gran e la sapiensa ’d coltivé
j’ësmens ant la campagna
vnisend motobin fòrt savind dovré
la pieuva ’ndoa a bagna.
L’avìo ’ncontrà mach dij cassador
bin presto peui sparì
e lor a son stàit soj da ’mperator
padron dël sò avnì.
Ma ’n boro sì l’han falo : son stàit sensa
na forma dë scritura,
parèj l’han dësmentià la soa esistensa
e tuta soa coltura.
Soa lenga l’era ’n pòch come na magna
për mi, ma ’dess l’é mòrta.
I seugno ’dcò quàich vòta e ’l cheur am sagna
ch’a torna da ’nt la pòrta,
ma sai ch’i deuv pro vive ’nt ij magon
causà da la nadura.
I peuss mach pì speré ’nt un’iscrission
lassà ’nt una gravura.
El nòm ëd la Liguria, sòn a resta
ëd cola pòvra gent.
Speranse, tëmme, amor, canson ëd gesta
a l’ha rapile ’l vent.
S’ it varde ’nt ël tò sangh ël sò passagi
a l’é ’nco la pì sclinta
ëd tute coste trasse che coj viagi
che ’n ti as ëspecio ’ndrinta
at lasso ’n ardità mës-ciand ij gen
ëd tùit ij tò parent.
Ti sërca ’nt ël tò òr ross s’it sente nen
scotand la vos dël vent.
Mi i sai che ti curios it parlërìe
con j’òm ëd cola rassa,
ma chi ’n traduv ’dess cole drolarìe
a venta ’nco ch’a nassa.
At resta mach ch’it preghe për ògni ànima
s-ciairà ’nt ël nòst giré,
ëdcò për ij tò pòvr parent bonànima,
jer mòrt da përzoné.”
La giàira ’n sla montagna patanuva
da ciàira a passa a nèira,
marcioma a tut andé ’nt l’aria pì cruva
e frèida ’d costa sèira.
-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+
CANT V – VENNER
andoa as parla con Merlin-Caront
Introma ’nt ël vilagi dj’ocupant,
ëd bòsch pòche caban-e
stërmand an fond al cheur j’eco dij cant
e ij crij ëd vos lontan-e.
“Dësvijte mes mascon, gavte da lì !
I soma noi ij mago.
Sta brav, ’t lo sas che ’ncheuj a riva ’l di
che coj ch’a ciapo a dago? ”
Parèj la mia compagna a l’ha parlà
a n’òm an sla tranten-a
àut fòrt, ma cioch an tèra squacionà
con por an ògni ven-a.
“St’òm vóit a l’é dabon un menzinor,
poeta e ’dcò ’nduvin?
Un cap ëd cola gent, un brav cantor,
espert dj’afé divin?
Passiensa, im ëspetava quaicòs d’àut
che ’n cioch an sël tapiss.
N’òm vej, dai cavèj bianch, motobin àut
stilos, con lë sguard fiss.”
Antlora i l’hai bajà për l’ora tarda
e ’dcò për delusion.
Durbind le bale dj’euj s-ciàir un ch’am varda :
la nòsta descrission.
Frisson a l’han passà ’nt la miola dj’òss,
na ròba da nen chërde,
le tinte che ’n sla pel l’avìa adòss
giaunëtte o fin-a vërde.
Le stisse dël mè sangh as la filavo
lontan da la mia greuja
giù creus e dré dla carn as ëstërmavo
lassand me ’d làit la pleuja.
Ël grop sarà ’nt lë stòmi am ësgnacava
da nen tiré pì ’l fià,
ël cheur me fusso ’d tron a s-ciopëttava
e ’n tèra i son drocà.
Avind peui durbì j’euj l’hai vist un vel
tra ’l bleu e ’l nèir tenzù
forà da luci bianche, a l’era ’l cel
da mi nen conossù.
Nufiava odor d’erbàiss cheuit an sël feu,
sentìa vos nen sclinte
cogià ’nt un pra, savrìa nen di ’l leu
’me ’n cioch dòp tante pinte.
Ciamava mach dë stemne ’nt ël mè ghicc
spetand la fin dla frev,
da borgno ’ncaminava a vnì baricc
sentind ël còrp pì grev.
“Caront dimòni, giust? ” i l’hai ciamà
a l’òm con j’euj anvisch
e ’n pressa i l’hai s-ciairame ij mè pecà
stampà me ’nsima a un disch.
“Ma torna, ardlo sì n’àut! Son tùit parèj?
Fortun-a ch’a son ràir.
Lassomje sté ij diav, l’é pròpe mej,
i sërco ’d parlé ciàir.
Ti it peude pa capì andoa ’t ses,
l’é ’n mond ëd fantasìa.
A basta che ti it chërde d’essje ’n mes,
ij dùbit campje via.
Torolo sì a-i na passo tre ò quat
mach ògni mila ò ’d pì
ëd cercc ëd la balin-a antorn al mat
ch’a scàuda ij sò pipì.
I doi ch’a son rivà ch’a l’é nen tant
Caront a l’han ciamame
e peui l’han bragalane ’nt ij sò cant
che ’n colp i l’hai ciapame.
Ël prim l’era ’n lombard, ma trapiantà
an cola sità ’d Roma
andoa ’l sò servel a l’é s-ciopà,
l’é mej che ’s tòch sautoma.
Për fela ’n pòch pì curta it diso mach
ch’a l’ha’nventasse fin-a
che ’n turch dòp un longh gir da falabrach
scapand da la regin-a
dla tèra ’d Tunisìa l’é finì ’n
t la cròta ciamà Vern,
un pòst brumos ch’a smija ’n cicinin
a lòn ch’it ciame infern.
A l’ha trovame lì, ma n’ha contane
ëd cheuite, ’d tëbbie e ’d cruve.
S’it varde peui an fond l’ha mach lassane
busìe patanuve.
Dòp mila tërzent agn ’t riva ’l second
borenfi ’me ’n balon.
A chiel bastava gnanca tut ël mond
për fé ’l gran sapienton.
N’ha fane d’àutri tre e a l’ha’mpinije
con l’àuta fantasìa.
Va dit però che për podèj finije
n’ha fane ’d canamìa.
Dcò chiel a l’ha trovame e a l’ha capì
’nco ’d meno dl’àut rogneta.
Famos però a l’ha fame, a venta dì,
’nt ij sìrcoj dij poeta.”
“Mi ’dcò i dëstachërìa doi s-giaflon
sël nas dë sto italian.
L’avrìa ij mè motiv: ës brut ruscon
a l’ha cissà ij Toscan
e peui, miràcol tràgich, col diav dl’Arn
con tante cite onde
a l’ha fotù ’l nòst Pò, un ciò ’nt la carn
ch’i l’hai dovù travonde.”
“ ’Dess, ti, venta ch’it sapie ch’it ses vnùit
për fé da testimòni.
S’it veule ’ncora avèj ij tò pé sùit
ti ciam-me nen dimòni.”
“I veuj savèj ch’it ses an realtà
e lòn ch’it fase sì
e ’dcò s’im parle ’n pòch dla siviltà
andoa i son finì.”
“El nòm ’t lo diso pa. Ciam-me Merlin.
Son mago, drùid, mascon.
Noi Gaj o Selt an ciamo ij nòst visin.
Noi soma ij fieuj dël tron.”
-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+
CANT VI – SABA
andoa as parla ‘nco con Merlin-Caront
“I vëddo da la vesta ch’it ses pa
’d na rassa conossuva;
chi it ses e lòn ch’it fase ’n realtà,
person-a nen vorsuva? ”
“Novod dij tò novod e ’nco pì ’n là
për mila e mila agn
mi son, sì përché ’ndré im na son tornà
’n sla tèila dël gran ragn.”
“L’é nen fòrse pì fàcil che dai mòrt
’t ses vnùit sì a troveme ?
L’é ràir, ma a-i na j’é d’òm bastansa fòrt.
Cò ’t ven-e sì a conteme? ”
“Merlin, l’é na magìa che ’dcò mi
capisso pròpe pòch.
Confess che lì për lì son stàit stupì,
ma a dura già da ’n tòch.
Cò ti però it ses dròla, it l’has contà
d’avèj ’ncontrà coj doi:
quaicòs am torna nen an sla toa età.
It veule freghé noi.”
“Ti it vive con ij nùmer, l’haj capì
e it sàute tut ël rest.
At basta nen la ment ambelessì,
at serv un servel lest.
Ti chërdje come ’n cit a lòn ch’it vive.
Anvent-te nen sagrin,
ti buta ’l tò giust deuit për podèj scrive
e lassa sté ’l divin.
Confin dla conossensa a-i na j’é pro.
A ’nta goerné ij to pé
përché a-j pisto nen, na ca ’n sël to
a peul sempe droché.”
“Ma pròpe ’n drùid am dis d’avèj paura,
n’espert dj’afé dla neuit.
L’é fòrse la toa siensa nen sigura
s’at fa buté tant deuit? ”
“Dirìa che ’n vrità son pì le còse
che mi peuss nen comprende.
Se ij cop a l’an da manca ’d tre ò quat lòse
ël mur a peul difende
chi ’ndrinta l’é stërmasse dai soldà
ch’a taco ’l sò paìs
e dòp che ’l temp dle lòsne a l’é passà
vivrà con ël sorìs.
Mi ’dcò me l’òm an ca i son content,
am basta mia sapiensa.
Se peui peuss nen contete ij gir dël vent,
va bin, peuss fene sensa.”
“A j’àutri dla tribù a smijerìa
normal se mai savèisso
che ’l mago a pensa sòn? Se da la via
ij pòver të scotèisso?
L’hai vist jer neuit ch’a masso an sla paròla
e gnanca a san përché.
Sta gent as fida tròp, ma l’é nen fòla
e a sa nen perdoné.”
“Ti it pense che dabon mi dis ël fàuss,
ma sòn a l’é nen vèra
Da quandi son vnùit drùid la neuit im àuss
e j’euj lontan da ’n tèra
an cel i campo e su les ij destin
d’òm, fomne e animaj.
Vint agn i l’hai passà studiand da bin,
noi soma nen sërvaj.
Cantoma ’l nòst passà, la tradission
dij nòst vej antenà.
Menzin-e, rit e drit, art, religion
a ven tut tramandà.
Ël di dla nòsta fin a rivërà.
Le nòste bianche veste
dal ross ch’a lassa ’l sangh saran macià,
a sarëran le feste.
I soma pa col di lòn ch’i s-ciairoma,
vivoma a na manera
ch’a serv a nen pensé: sacrificoma
ai dé ’nsima na pera.
L’han fàit sempe parèj: l’é ’l nòst pedagi
për coj ch’a stan dëdlà.
Speroma ’d finì bin ël nòst curt viagi :
certësse a-i na j’é pa.
Se ’n num a noi parlèissa ciàir e fòrt
sarìo pì sigur
ëd lòn ch’i foma sì, ma j’é la mòrt
ch’a l’é lë sgiaj pì dur.
Noi prèive con paròle, gest, magìa
salvoma da gròss dann
la nòsta gent che mata a vnirìa
pensand con grand afann
antorn al gram teror dla fin dël tut,
dël còrp e ’dcò dla ment
andoa j’àutri sgnor dël mond son mut
ëdcò coj pì potent.
Ël vin për festegé as sa nen còsa,
bataje, eròiche assion,
canson, baj sbafumà e casse a jòsa,
tut sòn contra ’l magon
dël brut pensé dla fin ch’a paralisa
tut lòn ch’a l’ha coragi
përché ’n ògni moment gnun peui at disa:
-Finiss cò ’l tò passagi.-
E ij gieugh, le gare ’d fòrsa, j’amor mat,
le corse dij cavaj,
ël taj dij bòsch e sente ’l cheur ch’a bat
për l’òr e ij frej metaj,
për vëdde ’l còrp ch’a viv, chërde ’l mond bel
e gnente pensé gram.”
D’un colp dal fium davzin s’àussa ’n rabel,
la preda ’dess l’ha fam.
Soldà dla gent nemisa bin armà,
crij, sangh, mòrt ëd Merlin.
“E ’dess?” “Basta ’nt ës pòst.” chila as na va,
mi pior, pien ëd sagrin.
An cel a j’é la lun-a con ël reu,
lum frèid ëd giassa e ’d giss.
Sla tèra ’n pòche spluve a meuir ël feu,
adasi as na ciumiss.
CANT VII – DUMINICA
Andoa as parla dla mòrt
S’i scriv d’un argoment me l’agonìa
l’hai pa sernumlo mi.
Cativ riva ’l moment d’andessne via
për peui torné pa pì.
Trové ’nt ël mes dël fium dla nòsta vita
un ròch anté ’mbranchesse,
fé nen la fin dël fum ch’a s’àussa e a chita,
dal temp dësgavignesse
l’é ’l seugn che noi mortaj sempe an [compagna,
che mai an lassa soj,
’nt ël mond j’é gnun travaj che pì ’n soagna,
gnun pì ’mportant për noi.
Ti ’dcò, mè bon amìs, it peude pa
sté fòra da sti event,
s’a-i manca ’nco ’n pò ’d temp a l’é drè ’d ca,
a riva ’l tò moment,
ma prima ch’a suceda mi t’anvido
con neuve compagnìe.
Dësmentia le distanse ch’an divido,
s’it noe nen it nìe.
Ti it chërde ’d rigreté la toa fatiga
për esse un ch’a sa
se ’n fond al lìber ’nt l’ùltima soa riga
j’é’n mur ò ’nco na stra?
“Përché mi deuv troveme dij fastudi,
am manco nen sagrin.
Ventrìa fé na vita mach dë studi,
mi veuj passemla bin.
Nojàutri is rabastoma ’ntorn al nì
ch’a l’ha vedune nasse.
Ragnà, sënner e póer, gnente ’d pì
tut lòn che ’n di l’é fasse.
Ëd tante catedraj pontà ’n sël cel
a-i resta mach ëd mon,
dij cant che coj mortaj aussavo a Chiel
a-i viv pì gnanca ’n son.
Prinsipi universal ch’angissa ’l mond
la lege dl’entropìa
at dis che tut cò ’t fase a l’é ’n fond
në sgàire d’energìa.
La fin ëd l’univers ? Mach na giassera,
ma rèida, veuida e scura.
Podèj difendse ’d pì ’d na vita ’ntrera
për gnun-a creadura
sarìa ’nco possìbil, la natura
a tut a dà na fin
e ògni ròba al mond dòp ch’a l’é mura
a cor vers sò destin.
Am manca peui nen tant s’i l’hai piasì
ëd bon-a qualità.
Dësbela l’ilusion d’un longh avnì,
mangiomse l’ardità! ”
As vëd che gnun dolor ’dess at compagna
mè car amìs letor,
al temp quandi ti it treuve già ’nt la bagna
’t ëscote ’l tò dotor.
Mi spero che ’n di noi s’ancontreroma ’n-
t ël bel etern giardin,
divers da come ’dess i magonoma ’n-
t ij di dij gram sagrin.
Mi conto fòrse ’n di ’d rivé ’nt la glòria
dl’Olimp dij brav scritor?
Magara fra sent agn finiss la stòria,
coatà dal Gran Sutror.
I s-ciàiro ’n pòch cativ për ël moment
ch’as piemonteisërà
al mond fin ’doa ’l mar l’é ’n broa al vent
al fond dla siviltà.
Pitòst a smijerìa pì da svicc
amprende a scrive ’n rima
spagneul, inglèis, cinèis, noi ’nt ël nòst ghicc
i partiroma prima.
O fòrse ’m piuvërà tanta richëssa
bondosa giù dal cel ?
Ma vaire ’t catërìo, mia blëssa?
Già sent sarìa bel.
A l’é për arposesse nà sto cant,
un gieugh dòp ël travaj ?
Bastrìo doi sonet, a-i va pa tant.
L’avrìa pa gnun quaj
a fòrsa ’d ripassé ël tòch ëd goma ’n
sla pàgina fagnan-a
ch’am giuta nen e a speta mach la piuma ’n-
t la man ëd chi bimblan-a.
Mi seugno che quaidun a s’an-namora
dël nòst pressios lengagi
contandje mi ’nt ij vers (sarìa ora)
me àut l’é ’l sò lignagi.
E ’ntlora a capirà che a le masnà
a peul fé ’n gran regal
mostandje nòsta lenga disperà
ch’a speta ’l funeral.
Për fete pì sigur ëd la grandëssa
dël nòst antich parlé
ripeto nen la landa dla purëssa
che sempe as sent canté
dla vita campagnin-a ’nt la natura.
S’it cante mach j’osej
’t anfile la toa testa ’nt la reinura
mostrand ël cul da vej.
Genética, ’nformàtica, ’n baron
ëd neuva conossensa
ventrìa ch’ancrosièissa ’n chèich canton
(as peul nen fene sensa)
l’idiòma dij nòst pare, ’nt ël mè cit
mi cant ij viv e ij mòrt.
Doi càuss it peule deme se mi i chit,
mi pregh l’òm-Dieu risòrt
ch’am goerna për ël temp ch’i l’hai da manca
për smon-e ai mè letor
ël giuss dla Piemontèide an lenga franca.
Goardeve da l’eror
ëd chërde ’l temp etern: pensé a Merlin,
bogé se ’ncheuj i pàire!
Vnì dré ò ’v pentireve motobin
ëd tuti ij di ch’i sgàire!
